Operacja „Overlord” została przeprowadzona we wtorek 6 czerwca 1944 roku, a trzon sił inwazyjnych pod dowództwem gen. Dwighta Eisenhowera stanowiły wojska amerykańskie, brytyjskie i kanadyjskie. W działaniach bojowych wzięły udział również jednostki polskie, australijskie, francuskie, nowozelandzkie, norweskie, holenderskie i belgijskie.

Do przeprowadzenia wstępnej fazy operacji utworzono niespotykaną dotąd w dziejach flotę inwazyjną. Do bezpośredniej osłony desantu alianci użyli ponad 700 okrętów wojennych, w tym 6 okrętów liniowych, 22 krążowników, 93 niszczycieli i 255 tankowców. Łącznie w całej operacji inwazyjnej brało udział około 5 000 okrętów i 4 000 transportowców. Do wsparcia powietrznego użyto ponad 11 000 samolotów bojowych, 2 500 samolotów transportowych i 2 600 szybowców desantowych. Ogółem do udziału w operacji przewidziano 37 dywizji i 10 samodzielnych brygad pancernych. Razem siły lądowe, marynarki i lotnictwa 6 czerwca 1944 roku, liczyły 2 876 439 żołnierzy, z czego połowę stanowili Amerykanie.

Sukces inwazji w dużej mierze zależał od zdobycia całkowitego panowania w powietrzu, co lotnictwo sprzymierzonych osiągnęło już na przełomie kwietnia i maja 1944 roku, bardzo skutecznie izolując strefę obszaru działań pomiędzy Sekwaną i Loarą.

Przed świtem 6 czerwca, alianci wykonali również liczne zrzuty wojsk powietrzno-desantowych, których zadaniem były działania dywersyjne na tyłach niemieckiej armii.

Lądowanie głównych sił inwazyjnych zostało przeprowadzone na plażach oznaczonych kryptonimami: „Utah”, „Omaha, „Gold”, „Juno” i „Sword”. Na większości z nich nie napotkano silnego oporu. Wyjątkiem była plaża „Omaha”, na której Amerykanie stracili około 3 000 żołnierzy.

W końcu czerwca 1944 roku na przyczółku normandzkim, którego szerokość wynosiła do 100 km, a głębokość do 40 km, znalazły się siły amerykańskiej 1 Armii, brytyjskiej 2 Armii oraz znaczna część sił kanadyjskiej 1 Armii. Pod koniec operacji „Overlord” w sierpniu 1944 roku alianci posiadali w Normandii 40 dywizji, w tym 12 pancernych. Były to siły wystarczające do wyzwolenia Francji.

Kulminacyjny moment kampanii stanowiła sierpniowa bitwa pod Falaise, podczas której znaczna część wojsk niemieckich została okrążona i rozbita, co umożliwiło aliantom wyjście na linię Sekwany i wyzwolenie Paryża. W bitwie tej kluczową rolę odegrali polscy żołnierze z 1 Dywizji Pancernej pod dowództwem gen. bryg. Stanisława Maczka.

Od samego początku w operacji „Overlord” brali udział polscy piloci i marynarze, którzy z powietrza i morza wspierali desant wojsk sprzymierzonych.

Od 6 czerwca 1944 roku w działaniach u wybrzeży Normandii uczestniczyło 5 polskich okrętów wojennych – krążownik ORP „Dragon” oraz niszczyciele ORP „Błyskawica”, ORP „Krakowiak”, ORP „Piorun” i ORP „Ślązak”. Polskie okręty osłaniały skrzydła zgrupowania floty inwazyjnej i wspierały natarcie piechoty morskiej szturmującej umocnienia niemieckie. Artyleria okrętowa niszczyła schrony bojowe i stanowiska baterii dział nadbrzeżnych. W operacji desantowej wzięło również udział 8 statków Polskiej Marynarki Handlowej („Modlin”, „Kmicic”, „Kordecki”, „Chorzów”, „Narocz”, „Wilno”, „Katowice”, „Poznań”), które zostały użyte do zaopatrywania wojsk amerykańskich na zachodnim odcinku wybrzeża, na którym odbyło się lądowanie.

W działach bojowych w Normandii uczestniczyło również 11 dywizjonów polskiego lotnictwa, w tym 8 myśliwskich i 3 bombowe. Polscy piloci zestrzelili 69 samolotów Luftwaffe a 10 uszkodzili. Ponadto podczas atakowania celów naziemnych zniszczyli 718 pojazdów oraz zatopili 17 barek i statków.

Czytelników zainteresowanych tematem inwazji w Normandii 1944 roku, zachęcamy do skorzystania z publikacji dostępnych w zbiorach Centralnej Biblioteki Wojskowej. Poniżej prezentujemy wybór kilku pozycji z naszego zasobu, wraz z linkami przekierowującymi do katalogu online CBW.

Paul Carell, Alianci lądują! : Normandia 1944; przeł. Kazimierz Szarski. Warszawa 2006

Jerzy Rostworowski, Desanty aliantów na froncie zachodnim: Normandia-Holandia-Ren : wspomnienia uczestnika z lat 1943-1945. Pruszków 2004
Wojciech Zalewski, Normandia 1944 : działania bojowe w Normandii 6 czerwca 1944 r. Warszawa 2009

Stephen Badsey, D-Day operacja Overlord : od lądowania w Normandii do wyzwolenia Paryża; wstęp Winston S.Churchill ; przekł. Leszek Erenfeicht. Warszawa 1994

Tadeusz Panecki, "Overlord" : Polskie Siły Zbrojne w ramach drugiego frontu w Europie Zachodniej. Warszawa 1994

Tadeusz Krząstek, 60. rocznica lądowania aliantów w Normandii : udział Polaków w Bitwie o Normandię. Warszawa 2004

Nigel Cawthorne, Decydujący dzień : inwazja aliantów w Normandii; przekł. Joanna Szczepańska, Marek Michowski. Warszawa 2010

Franciszek Skibiński, Dowodzenie wojskami koalicji na tle bitwy w Normandii. Warszawa 1968.

Ludwik Józef Szygowski, Siedem dni i siedem nocy w Normandii; z przedm. Stanisława Maczka. Londyn 1974

Tekst: MB
Foto: ze zbiorów CBW